Εν τη Γεννήσει την παρθενίαν εφύλαξας, εν τη Κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπες Θεοτόκε· μετέστης προς την ζωήν, μήτηρ υπάρχουσα της ζωής, και ταις πρεσβείαις ταις σαις λυτρουμένη, εκ θανάτου τας ψυχάς ημών.
Με ύμνους και τιμές, με δόξα και χαρά, εορτάζει η Εκκλησία μας την ένδοξη Κοίμησή της, μια από τις μεγαλύτερες εορτές της Χριστιανοσύνης.
Στην Ελλάδα, ειδικότερα, οι Ορθόδοξοι Έλληνες αποτινάσσουν ό,τι ζοφώδες, «ενδύονται» το φως, την αγάπη, την αισιοδοξία και γιορτάζουν τον Δεκαπενταύγουστο την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, που εύστοχα πήρε την ονομασία «το Πάσχα του καλοκαιριού», με ιδιαίτερα εμφατικό τρόπο. Κατά μυριάδες προσκυνούν με βαθύτατη ευλάβεια τις άγιες εικόνες της, ζητούν τις πρεσβείες της, εναποθέτουν σε Αυτήν τις ελπίδες τους, προσεύχονται, υμνούν και χαίρουν. Διότι η Κοίμησή Της δεν είναι πένθιμο γεγονός, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν».
«Ο θάνατος δεν είναι πλέον θάνατος. Ο θάνατος ακτινοβολεί αιωνιότητα και αθανασία. Ο θάνατος δεν είναι πλέον ρήξη, αλλά ένωση. Δεν είναι λύπη, αλλά χαρά. Δεν είναι ήττα, αλλά νίκη. Αυτά είναι όσα εορτάζουμε την ημέρα της Κοιμήσεως της Παναγίας Παρθένου, καθώς τα προεικονίζουμε, τα προγευόμαστε και τα απολαμβάνουμε από τώρα, στην αυγή της μυστικής και αιώνιας Ημέρας», κατά τον πρωτοπρεσβύτερο Αλέξανδρο Σμέμαν, που συγκαταλέγεται στις μεγάλες μορφές της Θεολογίας του 20ού αι.
Η μορφή Της λατρεύεται από τον ευσεβή λαό μας, που νιώθει την Παναγία ως μητέρα όλων των ανθρώπων, ως μεσίτρια προς τον Μονογενή της Υιό και Λόγο του Θεού, ως συμπαραστάτισσα σε κάθε δύσκολη στιγμή της επίγειας ζωής.
Εκκλησιαστική παράδοση
Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη. Γι’ αυτήν μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας γι’ αυτό το Θεομητορικό γεγονός.
Κατά την εκκλησιαστική παράδοση, εκοιμήθη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, όπου διέμενε η μητέρα του Θεανθρώπου. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν.
Η αγάπη και η μνημόνευση της Εκκλησίας δεν επικεντρώνονται στο ιστορικό και πραγματικό πλαίσιο ούτε στην ημερομηνία και στον τόπο όπου η Μητέρα όλων των μητέρων ολοκλήρωσε την επίγεια ζωή της. Αντ’ αυτού, η Εκκλησία εισέρχεται στην ουσία και στο νόημα του θανάτου Της, μνημονεύοντας τον θάνατο Αυτής που ο Υιός της, σύμφωνα με την χριστιανική πίστη, κατέβαλε τον θάνατο, ανέστη εκ νεκρών, και υποσχέθηκε την τελική ανάσταση και τη νίκη της αθάνατης ζωής.
Στην Κοίμηση, αποκαλύπτεται όλο το χαρμόσυνο μυστήριο αυτού του θανάτου και γίνεται χαρά, επειδή η Παρθένος Μαρία είναι μία από μας. Ο ίδιος ο θάνατος γίνεται ζωή θριαμβεύουσα. Έτσι στη γιορτή δεν υπάρχει ούτε λύπη, ούτε νεκρώσιμα μοιρολόγια, ούτε στενοχώρια, αλλά μόνο φως και ζωή.
Υμνογραφία
Η εκκλησιαστική υμνογραφία είναι πολύ πλούσια στον χαρακτηρισμό της Παναγίας, αλλά και γεμάτη από επαίνους και ύμνους προς το πρόσωπό Της.
Το μεγαλύτερο όμως εγκώμιο της Υπεραγίας Θεοτόκου είναι ο Ακάθιστος Ύμνος, η απογείωση της υμνολογίας στο πρόσωπο της Θεοτόκου, καθώς ιστορεί με ποιητικό και λυρικό τρόπο όλο αυτό το σχέδιο της σωτηρίας.
Προσωνυμίες
Οι προσωνυμίες της Παναγίας πλείστες όσες: η Μαριάμ έφερε στον κόσμο τον Σωτήρα των ανθρώπων, εξ ου η προσωνυμία της ως Παναγία αλλά και ως Θεοτόκος.
Όμως, υπάρχει και μια πληθώρα «Θεοτοκονυμίων», όπως λέγονται, ανάλογα με τις ιδιότητες ή τα χαρίσματά της, από τον τόπο ή τον τρόπο που βρέθηκε εικόνα Της ή βρίσκεται ο ναός Της, από την τεχνοτροπία του ναού Της, από τον εικονογραφικό τύπο παραστάσεώς Της, από την παλαιότητα της εικόνας Της, από την ομορφιά και το κάλλος Της, από τα εγκώμιά της, από τον χρόνο που γιορτάζει η εκκλησία Της κ.λπ.
ορτάζεται κάθε χρόνο, σύμφωνα με το Νέο Ημερολόγιο σήμερα, 15 Αυγούστου, και στις 28 Αυγούστου σύμφωνα με το Παλαιό (Παλαιoημερολογίτες).
Στις λοιπές ορθόδοξες και καθολικές χώρες του κόσμου, η Κοίμησή Της τιμάται με λιγότερο εμφατικό τρόπο, στις περισσότερες από τις οποίες ο Δεκαπενταύγουστος είναι επίσημη αργία, όπως και στην Ελλάδα.
Μάλιστα, οι προτεσταντικές ομολογίες θεωρ τούνην Κοίμηση της Θεοτόκου δευτερεύουσα εορτή, επειδή δεν βασίζεται σε βιβλικές αναφορές.
Η διαφορά αυτή φαίνεται ανάγλυφα στη Γερμανία, όπου ο Δεκαπενταύγουστος είναι επίσημη αργία μόνο στα καθολικά κρατίδια του Ζάαρλαντ και της Βαυαρίας.